Piše: Dalibor ROHAČ (Wall Street Journal)
Kritičari su u pravu kada kažu da je Evropska unija opterećena bespotrebno složenim regulatornim aparatom. U 2005. britanski think thank „Open Europe“ procijenio je da je 666,879 stranica zakonona usvojeno u Briselu od osnutka EU 1957. – uključujući onaj najpoznatiji o dozvoljenoj zakrivljenosti banana. I također je tačno da usvajanje zajedničke valute iz političkih razloga bez veće strukturalne i fiskalne unije je evropsku ekonomiju prisilio na bolne prilagodbe.
No, s obzirom da se Evropa nalazi pod neprekidnim stresom, od izbjegličke krize do klonule ekonomije, mnogi konzervativni kritičari rizikuju da kontinent gurnu u suprotni ekstrem. Euroskepticizam koji je nekoć kritikovao Evropsku uniju s klupe, postaje ozbiljan politički pokret koji dovodi u pitanje i samo postojanje EU. Ovaj pokret je osigurao referendum u Velikoj Britaniji o članstvu u EU, a euroskeptični političari i u drugim zemljama su u usponu.
Opasnost leži u činjenici da Evropa potpuno suverenih, demokratskih nacionalnih država, na koje euroskeptici kažu da se žele vratiti, je jedna ahistorična fantazija. Evropski sistem nacionalnih država većinu svoje historije je bio nasilan i nestabilan. Demokratičan je počeo postajati u drugoj polovini 19. stoljeća, no sistem političke saradnje pojavit će se tek mnogo godina kasnije. Konačan rezultat takvog poretka bio je krvavi Francusko-pruski rat i, mnogo važnije, Prvi svjetski rat.
Friedrich von Hayek je ovo razumio bolje nego bilo ko drugi. Neposredno prije izbijanja Drugog svjetskog rata, napisao je snažnu odbranu političke i ekonomske integracije evropskih država. Iskustvo 19. stoljeća, tvrdio je, pokazalo je da bez zajedničkih političkih institucija koje će sprječavati konflikte, niti mir, niti slobodna trgovina ne mogu biti sačuvani.
Dok je Hayek posmatrao demokratske nacionalne države kako postaju plijen nacionalizma i totalitarnih ideologija koje su vodile u Drugi svjetski rat, izrazio je nadu u „preporod pravog liberalizma, vjernog svojim idealima slobode i internacionalizma, i vraćenog iz svojih trenutnih odstupanja u nacionalističkim i socijalističkim kampovima“ i potvrdio svoju vjeru u federalnu zajednicu evropskih država.
Ono što trenutni nezadovoljnici Evropskom uniju također zaboravljaju je da je Evropa dugo bila protekcionistički kontinent. Čak i krajem 19. stoljeća, u vrijeme onog što se smatra prvom erom globalizacije i laissez-faire trgovine, integracija međunarodnih tržišta potaknuta je razvojem željezničke mreže i jeftinijeg prevoza parabrodom, a ne prosvjetiteljskim trgovinskim politikama. Bez zajedničkih političkih institucija koje bi kažnjavale protekcionizam, evropske vlade sretno bi podizale tarife i učestvovale u čestim ekonomskim ratovima.
Neki euroskeptici i dalje favoriziraju slobodno tržište i deregulaciju. No, drugi, poput Nacionalne fronte Marine Le Pen žele da se vrate industrijskom planiranju i protekcionizmu pod parolom nacionalne suverenosti. U međuvremenu, Costas Lapavitsas, iz radikalno ljevičarske stranke Syriza, pozvao je ljevičarske protivnike EU da pošalju „jasnu antikapitalističku poruku koja će kombinovati radikalne politike s progresivnim euroskepticizmom“.
Čak i u Britaniji, gdje je daleko više prosvijećenih euroskeptika – često samoproglašenih sjedbenika Hayeka – koji tvrde da bi zemlja bila daleko liberalnije mjesto bez Evropske unije, skeptici potkopavaju njihove argumente protivljenjem imigraciji i slobodnom kretanju ljudi unutar Evrope. Teško je vidjeti kako će takve politike, u Britaniji ili drugdje, kontinent učiniti slobodnijim i prosperitetnijim mjestom.
Kritičari EU su zapanjujuće nesvjesni rizika koje njihove politike podrazumijevaju. Kolaps Evropske unije – ili njena razvučena disfunkcionalnost – vodit će mnoge od njenih trenutnih članica u ruski zagrljaj. Alexander Gauland, vođa Alternative za Njemačku, nekada stranke skromnih profesora ekonomije, veliki je ljubitelj predsjednika Rusije Vladimira Putina. Gospođa LePen, čija stranka dobija finansijska sredstva iz Rusije, slavodobitno je Putina nazvala „patriotom“. A čak i Nigel Farage iz Britanske nezavisne stranke je u nebrojeno navrata odobravao i opravdavao ruski rat protiv Ukrajine.
Neke evropske zemlje bi možda postale prijateljskije prema tržištima ili više ekonomski otvorene kada bi napustile EU. No, izlazak bi također otvorio vrata za ekonomske nacionalizme, u obliku državnih potpora za politički uvezane kompanije ili regulatornih zapreka za konkurenciju, što je trenutno nezakonito prema pravilima jedinstvenog tržišta.
Da bi suzbila antievropski populizam, i na krajnjoj desnici i na krajnjoj ljevici, EU su potrebne duboke reforme. No jednako je tako važno da njeni ekscesi ne zasljepljuju konzervativne i slobodnotržišne kritike za cjelovitu sliku. A cjelovita slika Evrope je, prema historijskim mjerilima, da je ona jedinstveno prosperitetna i mirna. Za nadati se je da će i ostati takva.
Dalibor Rohač je naučni saradnik American Enterprise Instituta u Washington DC-u.
official zlibrary domain z-library . Find free books
Alal ti vera Dalibore, protivljenje EU uplitanju u americki puch u Ukrajini nazivas podrskom ‘ruskog’ rata u Ukrajini.
Protekcionizam individualnih drzava Evrope zamijenjen je EU protekcionizmom. O tome nisi niti beknuo.